بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

اهميت تفکر از نظر آيات و روايات

توجه به آيات الهي و روايات انبياي عظام، ائمه معصوم، اولياي کرام و اصحاب کبار نشان ميدهد که قرآن کريم بعنوان بهترين کتاب آسماني پيرامون تفکر و اثرات آن مطالبي را بيان داشته و تأکيد بر اهميت تفکر و ارزش انسانهاي متفکر داشته و دارد.

اگر چه اهل تفکر و تدبر را اندک و قليل خطاب کرده معرفي مينمايد.

 اما اهميت و گستردگي قلمرو تفکر در وجود انسان را در باب مربوط به استنباطات و برداشتهايي از پديده‌هاي عالم هستي و آيات الهي باز گذاشته تا همواره در تلاش بوده و نوآفريني نمايند!

 بالاترازهمه،آيات مربوط به خودتفکراست که انسان را در اين رابطه هدايت و رهبري مي‌نمايد.

و از طرفي هم زمينه‌هاي موجود در قلمرو تفکر انسانها را لايتناهي و نامحدود ساخته در حاليکه کشفيات و دست‌يابي انسان را نسبت به آنچه که ميداند و مي‌پذيرد محدود و اندک مي‌داند چنانچه بسيار مطالبي وجود دارد که پذيرش آن به همان اندازه روشن، شفاف و قطعي است که دست يافتن به آن مشکل، دشوار و حتي ناممکن!

به هر صورت پيرامون اين پديدة به اصطلاح قرآن «اندک» اما بزرگ که هديه ايست الهي نظريات متعدد و ديدگاههاي بسيار و متفاوت وجود دارد که پرداختن به آن نيازمند به زمان و زمينه‌هاي ديگر است.

آنچه در آيات مربوط به تفکر و اهل تفکر روشن است اندک بودن و يا قليل خطاب کردن آن از طرف ذات حق تعالي است.که پيرامون آن حداقل به سه تلقي و برداشت اشاره مي‌نمايم.

اول: مراد از اندک و يا قليل خطاب کردن اين است که اهل تفکر و تدبر اندک اند.

دوم: مراد از اندک و قليل، اين است که نفس تفکر و تدبر در وجود انسان اندک است و قليل.

سوم: مراد از اندک و قليل، اين است که افراد و اشخاص، اندک تفکر و تدبر ميکنند.

به هر صورت آنچه در اين ميانه مهم است نفس تفکر است که في نفسه در وجود انسان نهفته است که بکارگيري و استفاده از آن بعنوان يک امتياز سبب رشد، ترقي و عظمت انسان ميگردد بالاتر اينکه ميزان رشد و ترقي انسان نيز بستگي به استفاده از تفکر و اجراي برنامه‌هاي علمي و عملي ناشي از تفکر دارد که مورد استفاده واقع ميشود.

توجه به نماد ظاهري پديده ها، واژه ها، کلمات و هکذا برداشت و عکس العمل انسانها در رابطه با آنها طبيعي‌ترين مرحله تفکر در وجود انسان است که بصورت عام شامل همه انسانها مي‌شود.

 اما دقت و توجه به عمق واژه ها، کلمات و پديده‌هاي عالم هستي مرحلة ديگري از تفکر انسان است که به باطن و معني وجودي پديده‌ها مي‌انديشد. ايشان‌اند که توفيق کسب، درک و توانمندي فکري را پيدا کرده و مجهز به سلاح انديشه گر ديده تا جائيکه نسبت به باطن اشيا و پديده‌هاي عالم هستي مي‌نگرند و انديشه مي‌کنند.

 اما هستند کسانيکه علاوه بر دو مرحلة فوق چه عام و چه خاص با دست‌يابي به سلاح عالي انديشه در مرحلة بالائي از تفکر ارتقاع پيدا نموده و قرار ميگيرند.

 ايشان‌اند که قلمرو تفکر انساني را در نورديده و از روشنائي توفيقات الهي کسب فيض برده و رياضت فکري را تجربه کرده‌اند و به سازندگي عالم نفس پرداخته و تفکر را ثيقل ميدهند و خالص مي‌کنند و مي‌روند تا جائيکه تفکر مستعد شدة ايشان زمان زدائي کند و عبارت اينکه «خواستن، توانستن» است محق گردد. مگر نه اين است که طولاني‌ترين روياهاي عالم انساني در خواب کمتر از چند ثانيه است.

با جرئت ميتوان گفت كه ظريف‌ترين تخيلات انسان و ساخته‌هاي ذهني ناشي از توانمندي‌هاي فكري او هم ممكن و هم ميسر ميگردد چنانچه گاه گاهي در خواب مشاهده ميكند كه پرواز ميكند. او مي‌بيند كه ميتواند شرق و غرب عالم را بدون هيچ گونه مشكل در مي‌نوردد! و در هر جا اراده كند حضور پيدا ميكند. براستي که انسان توانائي‌هاي زيادي دارد مشروط به اينكه سازندگي و تزكيه نفساني را در عالم وجود تجربه كند. مگر غير از اين است كه امامان و معصومين مراتب تزكيه و سازندگي را بصورت عالي در نورديده‌اند. و امام زمان نماد وتبلور اين مقام و شايستگي در عالم وجود ميباشد.

 بناً تفکرهم مراتب و خصوصياتي داردکه تزکيه و سازندگي در آن شرط است. شرطي که در نتيجه آن از مرحلة گذار و گرفتاري‌هاي اين عالم محدود و حادث صعود نموده و به مدارجي از کمال عالي و متعالي و رياضت توام بامعرفت ميرسند که اگر چنين شد به خصوصيتهاي ظريف‌تر از آنچه که در تفکر يک انسان معموليست دست ميابند و عالمي غير از اين عالم را مشاهده نموده و مي‌بينند که انسان مستعد داراي چگونه جايگاه و قلمروي ميباشد که اگر تفکر کند مي‌تواند خود بهترين باشد زيرا بهترين عنايت الهي را خداوند برايش عنايت نموده است.

عنايت و ديدي که درک آن از قدرت و توانائي افكار معمولي مثل ماها، يا ساخته نيست و يا كه مشکل است و دشوار و چه بسا كه محال!

سقوط مبانی تربیت از قلمر تفکر

نویسنده : محمد رحیم افضلی