خداى په قرآن کې له پورتنيو موضوعاتو يوازې ((خداى او له نړۍ او انسان سره يې اړيکه)) روښانه کوو. که موږ يوازې ددې مسئلې د نوموتولو څرنګوالى په پام کې ونيسو او له بشري فکرونو سره يې پرتله کړو؛نو د قرآن فوق العادګي او معجزه توب به راروښانه شي. قرآن،خداى توصيف کړى او پخپل توصيف […]
خداى په قرآن کې
له پورتنيو موضوعاتو يوازې ((خداى او له نړۍ او انسان سره يې اړيکه)) روښانه کوو.
که موږ يوازې ددې مسئلې د نوموتولو څرنګوالى په پام کې ونيسو او له بشري فکرونو سره يې پرتله کړو؛نو د قرآن فوق العادګي او معجزه توب به راروښانه شي.
قرآن،خداى توصيف کړى او پخپل توصيف کې يې له يوه اړخه تنزيه کړى دى؛يعنې هغه صفات يې ترې لرې کړي،چې وړ يې نه دي او له هغو يې سوتره او پاک ګڼلى دى. بلخوا د کمال صفتونه او “اسماء حسنى” يې خداى ته جوت کړي دي.د پينځلسو په شاوخوا کې آيتونه د خداى د تنزيه په هکله راغلي او د پنځوسو په شاوخوا کې آيتونه د عليا، اسماء حسنى او د خداى په توصيف کې راغلي دي.
قرآن پخپلو دې توصيفاتو کې دومره دقيق دى،چې خورا ستر الهي علماء يې حيران کړي دي،چې دا پخپله د يو ((اُمي)) نالوستي روښانه معجزه ده.
قرآن د خداى پېژندنې د لارې د راوړاندې کولو لپاره له ټولو شته لارو ګټنه کړې ده : د “آفاقي” او “انفسي” آيتونو د مطالعې لار،د نفس د تزکيې او تصفيې لار او په ټوليزه توګه په وجود او هستۍ کې تفکر او تعقل.
د سترو اسلامي فيلسوفانو د منښتې له مخې،خپل خورا ټينګ برهانونه يې له قرآنه په الهام اخستي دي.
قرآن له نړۍ او مخلوقاتو سره د خداى اړيکه پر توحيد ايښې ده؛يعنې خداى پخپل فاعليت او اراده کې سيال نه لري؛ټولې ارادې او اختيارونه د خداى په حکم او “الهي قضاو قدر” دي.
له خداى سره د انسان تړاو
قرآن له خداى سره د انسان د تړاو په هکله تر ټولو ښکلې وينا کړې ده. د فيلسوفانو د خداى پر خلاف،د قرآن خداى يو وچ،بې ساه او له بشره پردى موجود نه دى.د قرآن خداى انسان ته د ورمېږ له رګه نږدې دى،له انسان سره راکړه ورکړه لري،ورسره متقابلې خوشحالي لري او ځان ته يې راکاږي او يادول يې د زړه ټکور دى : ((الَّذِينَ آمَنُواْ وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِكْرِ اللّهِ أَلاَ بِذِكْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ (رعد/٢٨)= همدغسې خلک هغوى دي، چې ايمان يې راوړى دى او زړونه يې د الله په ياد ډاډه (او هوسا) دي؛ خبر اوسئ ! يوازې د الله په يادولو (د مؤمنانو) زړونه ډاډ مومي.))
بشر ورسره انس او الفت لري؛بلکې ټول څيزونه يې غواړي او يادوي يې. د هستۍ ټول موجودات يې تسبيح وايي : ((تُسَبِّحُ لَهُ السَّمَاوَاتُ السَّبْعُ وَالأَرْضُ وَمَن فِيهِنَّ وَإِن مِّن شَيْءٍ إِلاَّ يُسَبِّحُ بِحَمْدَهِ وَلَـكِن لاَّ تَفْقَهُونَ تَسْبِيحَهُمْ إِنَّهُ كَانَ حَلِيمًا غَفُورًا (اسراء/٤٤)= اوه ګوني اسمانونه او ځمكه او څه چې د دوى په منځ كې دي، ټول د خداى پاكي وايي او هېڅ څيز نشته، چې پاكي او ستاېنه يې و نه وايي؛ خو تاسې د هغو په تسبيح نه پوهېږئ، په رښتيا چې هغه زغمونكى (او) ښه بښونكى دى .))
د فيلسوفانو خداى،چې يوازې يې ((لومړى محرک)) يا ((واجب الوجود)) ګڼي او بس،له بشره پردى موجود،چې يوازې يې پنځولى او دې نړۍ ته يې راوړى دى؛خو د قرآن خداى ((مطلوب)) دى،بشر پرې زړه تړي،بشر سرښندنې ته اړ باسي او کېداى شي بشر د شپې خوب او د ورځې هوساېنه واخلي؛ځکه د فوق العاده سپېڅلې فکر په بڼه اوړي.
اسلامي فيلسوفانو له قرآن سره په اشنايۍ او د قرآني مفاهيمو په رادننه کولو يې، الهيات تر ټولو هسکې څوکې ته ورسول.
آيا شونې ده،چې يو ((اُمي)) نالوستى له ځانه دومره په الهياتو کې مخکې ولاړ شي،چې د “ارسطو” او “افلاطون” په څېر له فيلسوفان لږ تر لږه زر کاله مخکې وي؟!