دا جمله په پوهانو کې خپره ده،چې (( تعرف الاشياء باضدادها))؛يعنې څيزونه له مخالف او مقابل ټکي پېژندل کېږي؛ البته له پېژندو نه مراد اصطلاحي منطقي تعريف نه دى؛ځکه په منطق کې جوت شوي، چې د څيزونو تعريف له مقابل او مخالف ټکي يې نه کېږي؛لکه څنګه چې دلته له ((ضد)) نه مراد “اصطلاحي ضد” […]
دا جمله په پوهانو کې خپره ده،چې (( تعرف الاشياء باضدادها))؛يعنې څيزونه له مخالف او مقابل ټکي پېژندل کېږي؛ البته له پېژندو نه مراد اصطلاحي منطقي تعريف نه دى؛ځکه په منطق کې جوت شوي، چې د څيزونو تعريف له مقابل او مخالف ټکي يې نه کېږي؛لکه څنګه چې دلته له ((ضد)) نه مراد “اصطلاحي ضد” نه دى،چې په فلسفه کې له “نقيض” سره توپير لري. دلته له “ضد” نه مراد “مطلق مقابل ټکى” دى او له “پېژندو نه مراد مطلق پوهېدل دي.که څه هم په دې جمله کې حصري ټکى؛لکه ((الا)) او ((انما)) نه دى کارول شوى؛خو مراد ترې يو ډول حصر دى.
که يو څيز مقابل ټکى و نه لري؛نو بشر به و نشي کړاى،چې د وجود پر شتون يې ځان پوه کړي که څه هم هغه څيز پټ نه وي او څرګند ښکاره وي . په حقيقت کې د خبرې مراد د بشر په ادارکي غونډال-دستګاه کې د يو ډول نيمګړتيا ښوول دي،چې داسې جوړ شوى،چې په دې صورت کې څيزونه درک کولاى شي،چې مقابل ټکى هم ولري.
د بېلګې په توګه:رڼا او تياره. بشر دا دواړه له يو بل سره له پرتله کونې پېژني.که تل نړۍ او د نړۍ هر ټکى روښانه و او هېڅکله نه تياره کېده او يکامانه رڼا وه او هېڅکله تياره نه وه؛نو انسان به په خپله رڼا هم نه پېژنده؛يعنې انګېرلي يې نه شو،چې په نړۍ کې رڼا هم شته او نه به پوهېده،دا اوس،چې هر څه ويني، په رڼا يې ويني؛رڼا تر هر څه ښکاره او روښانه ده،چې دا زموږ نيمګړتيا ده؛نه د رڼا.
اوس،چې رڼا درک کوو دا ځکه چې رڼا زوال او افول لري او تياره رامنځ ته کېږي؛د رڼا د کېناستو او د تيارو له راولاړېدو پوهېږو،چې مخکې يو څيز و،چې موږ يې په مرسته څيزونه ليدل؛نو رڼا د خپل ضد په مرسته،چې تياره ده،مشهوره او پېژندل شوې ده او که سراسري تياره وه او رڼا نه وه؛نو تياره به نه پېژندل کېده.
همداراز که يو انسان په ټول عمر کې يو غږ واوري_د بېلګې په توګه د يو موټر د هارن غږ او کوم ماشوم،چې ددې غږ تر څنګ غټېږي_ هېڅکله هغه غږ نه اوري،چې تل يې په غوږ لګېږي او د هغه غږ پر وړاندې خپل حساسيت له لاسه ورکوي،چې تل يې اوري .
“فيثاغورس” ګروهمن و،چې د افلاکو تر حرکته يو لوړه موسيقي شته؛خو داچې تل يې خلک اوري؛نو هېڅکله يې نه اوري. همداراز که انسان تل په بدبويه او يا خوږبويه چاپېريال کې وي؛نو هغه بوى نه احساسوي.
او د همدې دليل له مخې شتمن د خوندونو او خوشحاليو پر وړاندې حساسيت له لاسه ورکوي او بېوزله د سختيو پر وړاندې حساسيت له لاسه ورکوي؛يعنې هغوى چې ډېر د خوند موجباتو ته رسي لږ احساس کوي او هغوى چې لږ رسي ډېر احساس کوي او همداراز هغوى چې ډېر له ستونزو سره مخ دي،لږ يې سختي احساسوي او هغوى چې لږ ورسره مخېږي؛ډېر يې احساسوي .
همداسې دى ځواک او بېوسي.که فرضاً بشر پر هر څه ځواکمن واى او د هېڅ څيز پر وړاندې بېوسه نه و؛نه يې په ځان کې بېوسي ليده او نه په بل څيز کې،نه به پوهېده،چې ځواک هم ددې عالم له موجوداتو يو موجود دى او سره له دې،چې ټول کارونه يې په ځواک کول؛خو ځواک به يې نه ليده؛سره له دې،چې په ځواک کې ډوب دى؛خو ځواک يې نشو درک کولاى او که مطلقه بېوسي وه او ځواک نه و؛نو بېوسي هم نه پېژندل کېده.
همداسې پوهه او ناپوهي ده.که فرض کړو،چې په نړۍ کې ناپوهي نه وه او بشر د يو حقيقت پر وړاندې هم د ناپوهۍ احساس نه کاوه او د پوهې په رڼا کې هر څه ورته روښانه او څرګند ول؛نو سره له دې،چې په پوهه کې ډوب دى او هر څه يې د پوهې په رڼا ليدل؛خو په خپله به له پوهې غافله و؛خو چې کله ناپوهي د پوهې پر وړاندې راښکاره شوه او د انسان له فکري غونډال سره يې مرسته وکړه؛نو پوهې ته پاملرنه هم پيدا شوه او پوه شول،چې پوهه هم ددې نړۍ له موجوداتو يو موجود دى؛نو څاروى خپلې پوهې ته توجه نه لري؛ځکه خپلې ناپوهۍ ته توجه نه لري.
همداسې سيورى او وګړى دى.که بشر تل د يو لړ څيزونو سيوري ليدل او پخپله هغه څيز يې نه ليده؛نو هېڅکله يې سيورى له سترګو نه لرې کېده او هماغه سيوري به يې واقعي وګړي انګېرل؛خو داچې هم وګړى ويني او هم سيورى؛نو پوهېږي،چې دا وګړى دى او هغه سيورى.
“افلاطون” مشهوره فلسفي ګروهه لري،چې په ((مُثُل افلاطون)) مشهوره ده، وايي: ((څه چې په دې نړۍ کې دي،دا د هغې بلې نړۍ د اصل او حقيقت يو ډول فرع او سيورى دى؛هغه حقيقت دى او دا وړانګې؛هغه وګړى دى او دا سيورى او خلک انګېري،چې دا سيورى حقيقت دى)) او بيا يو مثال راوړي،وايي: ((فرض کړئ ځينې خلک د ژوند له پيله په يوه غار کې بند دي او داسې يې په غار کې بند کړي وي، چې مخ يې د غار دنننه ته او شا يې د غار شا ته وي.لمر له بهر پر غار دننه ولګي او ځينې خلک د غار له مخې تېر شي او د خلکو سيوري د غار پر دېوال ولګي او دا بنديان،چې له بهره بې خبره دي او نه پوهېږي،چې بهر هم شته؛نو هغه سيوري به واقعي وګړي ګڼي،چې د غار پر دېوال لګېدل او نه پوهېږي،چې دا هېڅ هم نه دي،يوازې د هغو وګړيو سيوري دي،چې بهر دي.))
بشر هم،چې د طبيعت په غار کې بند دى؛ددې نړۍ وګړي حقيقت ګڼي او نه پوهېږي،چې دا د حقيقت ظل او سيوري دي؛نه په خپله حقيقت او چې په خپله وګړي وويني؛نو هله به پوه شي.
د “افلاطون” د ګروهې له ويلو مې مراد دادى،چې د انسان طبيعي او عادي ساختمان داسې دى،چې څيزونه له مقابل ټکي او په پرتلنې پېژني او که مقابل ټکى نه وي؛نو پېژندلاى يې نشي که څه هم څرګند ښکاره وي او د تياره او رڼا،پوهې او ناپوهۍ،وس او بېوسۍ او وګړي او سيوري مثال مې هم د همدې موخې لپاره راوړ. همداسې خير و شر،حرکت او سکون،حدوث او قدم او فنا او ابديت دى.
لکه چې و مې ويل دا مطلب زموږ په درک او پوهې پورې اړوند دى (موږ داسې يو،څو مو د څيز مقابل ټکى نه وي ليدلى؛له شتونه يې نه خبرېږو) نه په هغه څيز پورې، چې موږ يې پېژنو.