بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

د خداى پېژندنې لارې

په نظم او همغږۍ د خداى پېژندنه

دا دليل د “برهان نظم” په نامه يادېږي،چې غوره والى يې دا دى :

١_برهان په قرآن شريف کې دى . د قرآن شريف آيتونه مو تل طبيعت پوهنې او د خداى د عظمت په آيتونو کې اندنې ‏او تدبر ته رابلي .

٢_مينه ناک دى؛انسان چې الهي لورنې وپېژني؛نو له خداى سره يې مينه لا نوره هم ډېرېږي.

٣_خوږ او خوندور دى؛ انسان،چې د هستۍ پر اړيکو پوه شي؛نو خوند احساسوي .

٤_غښتلى دى؛څومره،چې علم پر مختګ کوي؛نو د هستۍ د موجوداتو ترمنځ اړيکې نورې هم را برسېرېږي.

٥_ ټول پرې پوهېږي او فلسفي پوهې ته اړتيا نه لري .

په هستۍ کې همغږي

د هستۍ په نظام کې کمزوري له زور سره،بريدونه له دفاع سره او تاوتريخوالى له مينې سره داسې اغږل شوي،چې انسان ورته ګوته په خوله حيرانېږي او په ټولو کې يې د همغږۍ نظام منځ ته راوړى دى . آيا تر اوسه مو سر په ګريوان کې ښکته کړى او فکر مو کړى، چې:

څنګه د ماشوم کمزوري د هغه د مورو پلار په ملتيا جبرانېږي؟

انسان چې کاربن ډاى اکسايد وباسي؛نو بوټي يې اخلي او بېرته اکسيژن ورکوي او دا کار په څومره همغږۍ ترسره کېږي ؟

څومره د سړي پرېکندتوب او تريخوالى د خپلې مېرمنې له مينې او نرمۍ سره همغږى دى.

تاسې په طبيعت کې قهري راکړې ورکړې وڅېړئ؛نو هله به پوه شئ،چې څومره همغږي پکې ده .

 د خداى نښې

قرآن شريف په ډېرو آيتونو کې د ((وَمِنْ آيَاتِهِ)) ټکي تکرار کړي،چې وښيي دا دومره نظم او همغږي تصادفي منځ ته نشي راتلاى.

ښکاره خبره ده،چې دا نښې مو د خداى نښو ته پام ورګرځوي . ((سَنُرِيهِمْ آيَاتِنَا فِي الْآفَاقِ وَفِي أَنفُسِهِمْ ان يَتَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ)) (١)

د تکوين او تشريع د نظام همغږي

د موجوداتو ترمنځ له هماهنګۍ پرته ،د پيدايښت په نظام کې، د تشريع او الهي قانون جوړونې په نظام کې هم همغږي شته.

١_د تکوين نظام په غوره توګه پيدا شوى دى . ((الَّذِي أَحْسَنَ كُلَّ شَيْءٍ خَلَقَهُ)) (٢)

د تشريع نظام (قرآن شريف) هم تر ټولو په غوره توګه تدوين شوى دى:((اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِيثِ كِتَابًا مُّتَشَابِهًا مَّثَانِيَ)) (٣)

٢_د تکوين په نظام کې پر اندنې سپارښتنه شوې : ((أَوَلَمْ يَتَفَكَّرُوا فِي أَنفُسِهِمْ)) (٤) او ((أَوَلَمْ يَنظُرُواْ فِي مَلَكُوتِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ )) (٥)

د تشريع په نظام کې هم د اندنې او د تدبر سپارښتنه شوې ده : ((أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَى قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا )) (٦)

٣_د تکوين په نظام کې هېڅ نيمګړتيا نشته : ((الَّذِي خَلَقَ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ طِبَاقًا مَّا تَرَى فِي خَلْقِ الرَّحْمَنِ مِن تَفَاوُتٍ فَارْجِعِ الْبَصَرَ هَلْ تَرَى مِن فُطُورٍ )(٧)

د تشريع په نظام کې هم هېڅ ډول نيمګړتيا او اړپېچ نشته : ((وَلَوْ كَانَ مِنْ عِندِ غَيْرِ اللّهِ لَوَجَدُواْ فِيهِ اخْتِلاَفًا كَثِيرًا ً))(٨)

٤_ د تکوين د نظام سرچينه الهي عظمت او برکت دى : ((تَبَارَكَ الَّذِي جَعَلَ فِي السَّمَاء بُرُوجًا وَجَعَلَ فِيهَا سِرَاجًا وَقَمَرًا مُّنِيرًا )) (٩) ((وَتَبَارَكَ الَّذِي لَهُ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ)) (١٠).

د تشريع د نظام سرچينه هم الهي عظمت او برکت دى : ((تَبَارَكَ الَّذِي نَزَّلَ الْفُرْقَانَ عَلَى عَبْدِهِ لِيَكُونَ لِلْعَالَمِينَ نَذِيرًا )) (١١)

په پيدايښت کې د نيمګړتيا جبران

د څښتن پېژندنې يوه لار داده،چې انسان پام وکړي،چې خداى څرنګه نيمګړتياوې جبرانوي . د ساري په ډول : د انسان بدن چې ټپي شي او وينه ترې روانه وي؛نو خداى د انسان بدن داسې پيدا کړى،چې د خوړو او څښلو په مرسته پکې وينه جوړېږي،مات شوى هډوکې بيا رغېږي او د ناروغۍ له امله کمزوره شوى بدن بېرته قوت اخلي .

چټلې اوبه ځمکې ته لېږي او لکه څرنګه،چې تېزاب وړۍ سوځوي، خاوره يې مېکروبونه له منځه وړي او بېرته رڼې اوبه راباسي.ونې د انسانانو او څارويو مصرف شوى اکسېجن بېرته تولېدوي.

په “فرض خلاف” د خداى پېژندنه

د خداى پېژندنې يوه لار داده،چې په په قرآن شريف کې هم راغلې ده او هغه د “فرض خلاف” لار ده، پر دې مانا، موږ په خپل شاوخوا کې له ډېرو واقعيتونو سره مخ يو؛نو اوس داسې وخت او ځاى تصور کړو،چې دا واقعيتونه پکې نه وي ؛نو په دې صورت کې به څه کېږي او موږ به څه کوو؟

د ځکمې حرکت داسې تنظيم شوى،چې شپه او ورځ منځ ته راوړي؛نو اوس يو داسې وخت وانګېرئ،چې تل پکې شپه او تپه تياره وي؛نو په دې وخت کې به موږ څه کول؟ ((إِن جَعَلَ اللَّهُ عَلَيْكُمُ اللَّيْلَ سَرْمَدًا )) (١٢).

ژباړن :(( د لمر د رڼا په باب هر علم په خپله څانګه او برخه کې خبره کړې ده او ددې نعمت له ارزښته هېڅ څوک سترګې نشي پټولاى. په اروايي ناروغيو کې يو ډول خپګان دى، چې ورته “ملانکوليک ډپرشن” وايي ، چې انسان پرې د لمر د رڼا د کموالي له کبله اخته کېږي؛نو داچې وايي چې د خداى هر کار له بل کار سره همغږى دى؛نو وګورئ،چې د لمر رڼا زموږ پر اروا هم اغېز لري او ددې ناروغۍ درمل يوازې د لمر رڼا ده .))

څاه ګانى او کارېزونه،چې اوباسو؛نو رڼې اوبه ترې راوځي؛نو که همدا اوبه د ځمکې ژورې ته ولاړې شي؛نو موږ به اوبه له کومه کولې ؟ ((إِنْ أَصْبَحَ مَاؤُكُمْ غَوْرًا)) (١٣)

شنې او په زړه پورې ونې وينئ،که دا ونې وچې وای؛نو څه به شوي ول. (( لَوْ نَشَاء لَجَعَلْنَاهُ حُطَامًا)) (١٤).

په پرتلنه خداى پېژندنه

خداى په قرآن شريف کې د الهي خلقتونو د بېلګو تر بيانولو وروسته وايي : ((هَذَا خَلْقُ اللَّهِ فَأَرُونِي مَاذَا خَلَقَ الَّذِينَ مِن دُونِهِ…. )) (١٥)؛يعنې دا د خداىپيدايښت دى،تاسې هم راوښيئ، چې بې له څښتنه نورو څه پيدا کړي دي .

((قُلْ مَن يُنَجِّيكُم مِّن ظُلُمَاتِ الْبَرِّ وَالْبَحْرِ)) (١٦) چا د وچې او سمندر له تيارو وژغورلۍ ؟ .

د نعمتونو په ډېرو الي څښتن پېژندنه

خداى د انسانانو د اړتياوو پوره کولو ته انسان ته ډول ډول سرچينې ورکړي دي . د انسانانو د شمېر په ډېرېدو دا زېرمې رابرسېره شوي او پراختيا مومي .

 دخداى د يو والي نښې

١_د استازيو رالېږل

د خداى د وحدانيت يو دليل هغه خبره ده،چې حضرت علي ورته زموږ پام کړى دى،وايي:(( که بل څښتن واى ؛نو هغه دې هم خپل استازي راولېږي او د ځواک ‏آثار دې راوښيي . (١٧)

٢_ د خداى بې نهايتي

که خدايان دوه وي او د هستۍ ځواک ‏دوه سرچينې ولري؛نو يا بايد داوړه محدود وي (که داسې وي؛نو خداى نه دی؛ځکه محدود ځواک‏؛يعنې هغه ځواک،چې په يو پړاو کې له منځه ځي او ښکاره خبره ده،چې داسې ځواک ‏څښتنېداى نشي) او يا دواړه بې نهايته قدرتونه وي؛نو که بې نهايت شول؛نو بيا به دوه نه وي .

د يو عالم وينا ده :

که تاسې کوم معمار ته وويل،چې يو داسې کور جوړ کړه،چې بې نهايته ځمکه ولري؛نو مجبور به وي،چې يو کور جوړ کړي؛ځکه بل کور ته به ځاى پاتې نشي .

٣_ په هستۍ که انسجام

که په هستۍ کې بې له يو څښتنه بل څښتن او يا خدايان واى ؛ نو هستي به دړې وړې شوى واى.((لَوْ كَانَ فِيهِمَا آلِهَةٌ إِلَّا اللَّهُ لَفَسَدَتَا)) (١٨)